Z każdym rokiem dochodzi do coraz większej liczby ogłaszanych upadłości osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, tj. tzw. upadłości konsumenckiej. Osoby planujące złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, nie tylko zastanawiają się, jak będzie wyglądać ich życie w trakcie właściwego postępowania upadłościowego, ale również po jego zakończeniu.
Postępowanie upadłościowe może zakończyć się:
- ustaleniem przez Sąd Upadłościowy planem spłaty wierzycieli,
- umorzeniem zobowiązań upadłego bez ustalania planu spłaty,
- warunkowym umorzeniem zobowiązań lub odmową ustalenia planu spłaty,
- umorzeniem zobowiązań bez ustalania planu spłaty (co jest równoważne z brakiem oddłużenia).
O ile w sytuacji umorzenia zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli, konsument nie ma żadnych obowiązków związanych z prowadzonym wcześniej postępowaniem, o tyle w przypadku ustalenia planu spłaty wierzycieli na upadłym spoczywać będzie wiele powinności.
Przede wszystkim, w okresie wykonywania planu spłaty wierzycieli, oprócz terminowego wykonywania planu spłaty, upadły nie może dokonywać czynności prawnych, dotyczących jego majątku, które mogłyby pogorszyć jego zdolność do wykonywania planu spłaty. Jeśli zaś zachodzi przypadek uzasadniający dokonanie takiej czynności, konieczne jest wystąpienie do Sądu Upadłościowego z wnioskiem o wyrażenie zgody na jej dokonanie albo jej zatwierdzenie.
W sytuacji wystąpienia trwałych problemów w wywiązywaniu się z obowiązków określonych w planie spłaty, osoba zobowiązana nie może samodzielnie zdecydować o zmianie sposobu jego wykonywania. Konieczne jest wówczas wystąpienie do Sądu ze stosownym wnioskiem w przedmiocie zmiany planu spłaty lub jego uchylenia.
Zasygnalizowania również wymaga, że w razie istotnej poprawy sytuacji majątkowej upadłego w okresie wykonywania planu spłaty wierzycieli, wynikającej z innych przyczyn, niż zwiększenie się wynagrodzenia za pracę lub dochodów uzyskiwanych z osobiście wykonywanej działalności zarobkowej (np. otrzymanie darowizny lub spadku), istnieje możliwość podwyższenia przez Sąd planu spłaty wierzycieli. Z taką inicjatywą zmiany planu spłaty wierzycieli może wystąpić sam upadły i przede wszystkim każdy z wierzycieli. Wierzyciele informację o istotnej poprawie sytuacji majątkowej upadłego mogą powziąć chociażby z treści sprawozdań z wykonania planu spłaty, które konsument ma obowiązek składać sądowi corocznie, do końca kwietnia. W takim sprawozdaniu należy przedstawić informacje osiągniętych przychodach, spłaconych kwotach, nabytych składnikach majątkowych oraz przedstawić deklarację podatkową za rok poprzedni.
Jak wynika z powyższego, na upadłym spoczywa szereg obowiązków, a brak ich wykonywania sankcjonowany jest uchyleniem planu spłaty przez Sąd, co oznacza że zobowiązania Upadłego nie będą podlegały umorzeniu.
Niezależnie od tego, czy konsument został oddłużony po zakończeniu właściwego postępowania upadłościowego, czy też wykonuje plan spłaty wierzycieli, powinien on regulować ciążące na nim bieżące zobowiązania. Z uwagi, że część zobowiązań nie podlega umorzeniu po zakończeniu postępowania upadłościowego, np. alimenty, grzywny, odszkodowania za wywołanie choroby, to również te należności powinny być obsługiwane.
Po zakończeniu postępowania upadłościowego, nie ma żadnych przeszkód do podejmowania działalności zarobkowej w ramach indywidualnej działalności gospodarczej (nawet w czasie wykonywania planu spłaty wierzycieli). Od strony formalnej nie ma również żadnych przeciwwskazań, do zaciągania nowych zobowiązań. W praktyce jednak bywa, że przeszkodą w uzyskaniu kredytu lub pożyczki mogą być wzmianki zamieszczone w BIK lub BIG. W przypadku zaś nieprawidłowych wpisów lub braku ujawnienia tam istotnych informacji (m.in. o umorzeniu zobowiązań lub ustaleniu planu spłaty wierzycieli) to na konsumencie spoczywać będzie obowiązek wystąpienia do stosownych instytucji celem sprostowania lub usunięcia widniejących tam wpisów.
Po zakończeniu postępowania upadłościowego wierzyciele nie mają prawa dochodzić należności, nawet wówczas, gdy ich roszczenia nie zostały nawet uregulowane w części. Od tej zasady istnieją wyjątki w zakresie wierzytelności niepolegających umorzeniu w toku postępowania upadłościowego, o czym mowa była wyżej. Czy w związku z tym konsument nie musi obawiać się dalszej walki z wierzycielami i zatrudnionymi przez nich specjalistami od windykacji? Nic bardziej mylnego. Nad wyraz często zdarzają się przypadki, gdy wierzyciele nie respektując wydanego rozstrzygnięcia Sądu Upadłościowego, dysponując tytułem wykonawczym wydanym przed dniem ogłoszenia upadłości, wszczynają postępowanie egzekucyjne celem wyegzekwowania należności lub próbują uzyskać taki tytuł wszczynając postępowania o zapłatę. Wówczas, upadły nie ma co zakładać, iż organy egzekucyjne, czy też sądowe w każdym przypadku zweryfikują informacje o tym, czy wcześniej było prowadzone postępowanie upadłościowe i to na nim spoczywa obowiązek podejmowania „aktywności” w celu kwestionowania czynności wierzycieli.
Upadłość konsumencka ma na celu umożliwienie dłużnikowi, tzw. „nowego startu” w życiu zawodowym, rodzinnym i społecznym, przede wszystkim poprzez jego oddłużenie. Żeby nie zaprzepaścić szansy na oddłużenie, konieczne jest wykonywanie obowiązków nałożonych na upadłego i przykładanie dużej wagi do swoich spraw.
